تغذیه با شیر مادر

0 تا 12 ماهگی

اغذیه فروشی مامان

تسلیم نشوید. تغذیه نوزاد در بیمارستان با شیر مادر، بسیار آسان بوده است؛ زیرا پرستار و یا مشاور شیردهی برای كمك به شما حضور داشته و یا اصلاً ترشح شیر شروع نشده بوده است. ولی به محض بازگشت به منزل، ناگهان دارای دو هندوانه دردناك و برجسته بر روی قفسه سینه و نوزادی می‌شوید كه نعره می‌زند و پستان به دهان نمی‌گیرد. شما شرایط روحی مناسبی ندارید، ولی نوزاد گرسنه است و شوهرتان نیز مرتب به شما می‌گوید از قیافه و هیكل جدیدتان خوشش می‌آید! چه اوضاع آشفته‌ای! اما ناامید نشوید. اوضالع كم كم بهتر و دراز مدت وضعیت برای نوزاد بهتر و برای شما ساده‌تر می‌شود، زیرا برای تغذیه نوزاد، پستانها نیازی به استریل شدن، و شستشو (مگر زیر دوش!) ندارند و شیر آنها از شیر خشك بسیار ارزان‌تر است.
خوشبختانه در نهایت با شیوه كار آشنا خواهید شد و نوزاد گرسنه نخواهد ماند. اما اگر كارها واقعاً بر وفق مراد پیش نمی‌روند، دوباره با مشاور شیردهی تماس بگیرید و از او كمك بخواهید.

شیر خود را بدوشید

از همان روزهای اولیه شیر خود را بدوشید؛ بهترین روش التیام بخشیدن به ناراحتی ناشی از تجمع شیر در پستان و نیز تغذیه نوزاد است. شیر دوشیده شده را می‌توان در یك لیوان تمیز ریخت و نوزاد را با قاشق تغذیه نمود و یا حتی شیر را در شیشه شیر به نوزاد خوراند.
شیر دوشیده شده را برای مصارف بعدی می‌توان منجمد نمود. شیر را، پس از دوشیدن می‌توان در بطریهای استریل و یا كیسه نایلونهای زیپ دار (زیپ لاك) ذخیره نمود (اما كیسه را كاملاً پر نكنید) این شیر تا حدود سه ماه قابل استفاده است.

برای شیردهی مكان مناسبی را بیابید

استرس و تنش، ماهیچه‌ها را منقبض و بدون واكنش می‌سازد نوزاد این حالت را احساس می‌كند. پس حاضر به مكیدن پستان و شیرخوردن نمی‌شود و شما به تنش و استرس بیشتری دچار می‌شوید. در این وضعیت می‌توانید یك الگوی تكرار شونده را مشاهده كنید؟ یكی از بهترین توصیه‌های من به شما، این است كه سعی كنید شیر دادن از پستان به نوزاد، برای شما لذت بخش و نیز زمانی برای استراحت باشد كه انتظارش را می‌كشید. نگران نباشید، برای شیر دادن از پستان به اتاق مخصوص، به بالش مخصوص، به پراكنده بودن رایحه‌های مطبوع در فضا و یا به شمع روشن، به هیچ چیز نیاز ندارید. تنها لازم است آرامش بیابید. برای هفته‌ها و نیز ماه‌های اولیه، محل مناسبی را برای شیر دهی در نظر بگیرید. این محل برای من گوشه مبل بود كه در ضمن مدت شیردهی روی میز كنار دستم یك بطری آب (برای رفع عطش در طول شیردهی!)، دستمالی برای پاك كردن دهان نوزاد، چندین بالش و كوسن و خوردنی مختصری نیز قرار می‌دادم. شما به كوسنی برای پشت كمر و یا پشت گردن (و یا هر دو)، چهارپایه‌ای برای قرار دادن زیر پا و بالشی برای زیر بازو در ضمن در آغوش گرفتن نوزاد، نیاز دارید. كنترل تلویزیون و یا كتاب جالبی را برای مطالعه نیز در دسترس داشته باشید. چه روش جالبی برای استراحت و آرامش یافتن و تغذیه همزمان نوزادتان!

لباس زیر مناسب

برای مادر شیرده، یك سوتین شیردهی، چه نعمتی است! امروزه بیش از هر زمان دیگر برای آسایش مادران شیرده، اختراعاتی انجام می‌گیرد كه امر مباركی است؛ زیرا بدان معناست كه سرانجام شیردهی به عنوان بخش مهمی از پرورش و بزرگ كردن نوزاد به رسمیت شناخته شده است. اما چگونه انتخاب كنید -و یا به عبارتی برای بزرگ كردن نوزاد، چه مقدار از این ساز و برگها را لازم دارید؟ پستانهای بعضی مادران در ابتدای شیردهی به اندازه‌ای بزرگ و حجیم است كه تا مدتی بهتر است بدون سوتین شیردهی باشند. تجربه شخصی من نشان می‌دهد بعضی سوتینهای اسپرت بر هر نوع سوتین شیر دهی برتری دارند؛ زیرا به اندازه پایین كشیده شدن و حفظ شكل و حالت خود، انعطاف پذیرند و براساس حالتهای بدن، اندازه آنها تغییر می‌یابد. همچنین، لایه پنبه‌ای داخلی آنها در حد مقدار مختصر نشت شیر، جذب كننده رطوبت است -نه مانند بافت بسیاری از سوتینهای شیردهی كه از جنس نایلون و یا ساتن است.

پَدهای شیردهی تمیز و پاكیزه

اگرچه مایل به تذكر این مسأله نیستم، اما باید بگویم تا زمانی كه شما و نوزادتان برنامه مرتبی برای تغذیه نداشته باشید، شاهد نشت شیر از پستانها خواهید بود. می‌دانم وضعیت ناخوشایندی به نظر می‌رسد، ولی اجتناب ناپذیر است و مشخص شده كه ترشح هورمونها دلیل این نشت است. اما خب، چه می‌شود كرد، بسیاری از لباسهای خوب و مورد علاقه‌تان بر اثر این ترشح ضایع شده‌اند. راه حل این مشكل، استفاده از پدهای شیردهی است. این پدها به صورت تجاری به فروش می‌رسند. ولی من تنها مادری نیستم كه دریافته‌ام پدهای دست ساز مربع شكل بریده شده از یك حوله كهنه قدیمی و یا پوشكهای پارچه‌ای، راحت‌تر و جذب كننده رطوبت از نوع یك بار مصرف آن هستند. از طرفی، به علت بازیافت و استفاده دوباره از مواد موجود در دسترس، در خود احساس رضایت و خرسندی خواهید نمود.

مشكلات رایج

یكی از ناراحت كننده‌ترین مشكلات رایج دوران شیردهی، مسدود شدن مجاری شیر است. متخصصان برای رفع این مشكل، ماساژ دادن، دوشیدن، شیردهی مرتب از پستان دارای مجرای مسدود شده (دردناك است ولی به رفع انسداد كمك خواهد كرد) و كمپرس گرم یا كیف آب گرم را توصیه می‌كنند. مادری اظهار می‌داشت بهترین نوع كمپرس گرم مخصوص دستكش در زمستانهای سرد است. می‌توانید یكی از آنها را در سوتین خود قرار دهید، حرارت آن تا مدتی باقی خواهد ماند. حتی بعضی تولید كنندگان، كیفهای آب گرم قابل قرار داده شدن و گرم شدنهای مكرر در مایكروفر، تولید كرده‌اند. چنانچه بسیار گرم می‌شوند، آنها را هنگام استفاده در پارچه‌ای بپیچید.

بسته‌های از پیش آماده شده خوراكی

به خاطر داشته باشید باید قدرت و نیروی خود را حفظ كنید (شیردهی روزانه موجب مصرف 200 الی 500 كالری اضافی می‌گردد -كه البته بهتر از دو ساعت عرق ریختن در سالن ورزشی است). بنابراین، هنگام شیر دادن به كودك، غذاهای مناسبی در دسترس داشته باشید. من شخصاً در مورد غذا خوردن فردا ایرادگیری نیستم، ولی برای خرید غذاهای سالم مورد علاقه‌ام مانند انگور، هندوانه، طالبی و گرمك، كشمش، توت خشك (همراه با مقداری گندمك شیرین) اقدام می‌كردم. در خانه، پس از آماده سازی، مقداری از هر یك را در كیسه نایلون زیپ دار قرار می‌دادم تا هنگام شروع شیردهی، برداشتن آنها از یخچال آسان باشد.

گرفتن پستان مادر

در گذاشتن سینه به دهان نوزاد، دچار مشكل هستید؟ گاهی هماهنگی و تنظیم شدن مادر و نوزاد با یكدیگر برای پستان به دهان گرفتن نوزاد، مدتی به درازا می‌انجامد. چنانچه هوز حالت مطلوب برای خود را نیافته‌اید، چند روش مختلف در آغوش گرفتن نوزاد را آزمایش كنید. مدل گهواره‌ای چطور است؟ در این حالت، در حالی كه سر نوزاد را در گودی دست خود قرار داده‌اید، او را در بازوی مقابل پستان مورد نظر بگیرید. بدن نوزاد را با بازوی سمت سینه‌ای كه شیر می‌دهید، نگهدارید. مثلاً در صورت تمایل به تغذیه كودك از سینه راست، سر او را در گودی دست چپ و بازوی خود را بر روی قفسه سینه‌تان قرار دهید. كمی عجیب به نظر می‌رسد، ولی گاهی مختصر تغییری در زاویه قرارگیری كودك بر روی پستان، می‌تواند به گیرایی بهتر كودك كمك كند. در صورت احساس ناراحتی در بازو، چارپایه‌ای زیر پاها و بالشی پشت كمر خود قرار دهید.
روش دیگری كه می‌توانید آزمایش كنید، نگهداشتن خربزه‌ای شكل نوزاد است: مستقیم بنشینید و نوزاد را كنار خود قرار دهید (چنانچه مایلید، نوزاد را از سینه راست شیر دهید، او را در پهلوی راست خود قرار دهید). در حالی كه دست خود را زیر سر او قرار داده‌اید، كودك را بلند كنید و زیر بغل خود بگیرید (مثل خربزه‌ای زیر بغل) و سپس او را به طرف پستان ببرید. در این حالت، احتمالاً بالشی برای زیر بازویتان نیاز دارید. در این صورت، پاهای نوزاد باید به راحتی بین آرنج و بدن شما قرار گرفته باشند.

كنار آمدن با مشكلات سزارین

آن عده از ما كه نوزاد خود را با عمل سزارین به دنیا آوره‌ایم، به خوبی می‌دانیم كه در هفته‌های اولیه نباید سرفه كنیم و یا حتی زیاد بخندیم. اما حتی شیر دادن به نوزاد نیز می‌تواند بر ماهیچه‌های شكمی ملتهب و حساس فشار وارد كند. روش زیر، وضعیت بسیار مناسب برای مادرانی است كه مایلند فشار وزن نوزاد را از روی بخیه‌های شكم خود بردارند: روی تخت یا مبل بخوابید و نوزاد را به آرامی به سمت خود بكشید. با كمك دستها و بازو، نوزاد را در آغوش بگیرید و او را به سمت پستان خود راهنمایی كنید.

آخ!

شیردهی نباید ناراحت كننده و دردناك باشد؛ اما گاهی هست. ابتدا نحوه درست گرفتن پستان توسط نوزاد را بررسی كنید. اما حتی در صورت گرفتن صحیح پستان مادر، گاهی نوك پستانها بر اثر استفاده زیاد دردناك می‌شود! برای التیام درد، می‌توانید چندین روش به كار ببرید. از جمله، پس از پایان شیردهی، اجازه دهید نوك سینه در معرض هوا خشك شود، زیرا خشك كردن با حله یا پارچه دیگر، ممكن است موجب التهاب گردد. از كرمهای مخصوص نوك پستان مانند كرم ویتامین ای، آلوئه، لانولین و یا كرم ویتامین آ -د استفاده كنید (دقت داشته باشید قبل از شروع شیردهی به نوزاد، نوك پستان را با پارچه لطیفی تمیز نمایید!) قرار دادن یك كیسه (تی بگ) دم كردنی بابونه روی نوك سینه‌ها، آنها را التیام می‌بخشد. زمان شیردهی را كوتاه كنید، اما تعداد دفعات آن را افزایش دهید. شیر جمع شده در سینه را قبل از قرار دادن نوزاد روی سینه، به آرامی بدوشید، زیرا این كار باعث با واكنش ترشح شیر می‌شود و نوزاد مجبور نیست، برای شروع ترشح شیر، پستان را به شدت بمكد.

تعویض پستان

به منظور تولید یكسان شیر در هر دو پستان، باید به خاطر داشته باشید هر بار شیر دادن نوزاد را از یك پستان شروع كنید؛ در غیر این صورت در پایان هر بار تغذیه نوزاد، یك پستان بادكنكی تخلیه شده و پستان دیگر تا سر حد انفجار لبریز از شیر خواهد بود. متأسفانه مادران این تعویض پستان را مكرر انجام می‌دهند، به طوریكه به آسانی پستانی را كه شیر دادن را از آن شروع كرده‌اند، فراموش می‌كنند. برای به یاد داشتن این امر، یك دستمال كاغذی در سوتین خود قرار دهید و با هر بار تغییر پستان هنگام شیردهی، آن را جا به جا كنید. یا یك سنجاق كوچك یا گیره كاغذ روی بند سوتین خود قرار دهید پس از هر بار شیردهی، آن را تغییر محل دهید و یا از دستبند و انگشتری كه بتوانید بعد از هر نوبت شیردهی به آسانی از یك دست به دست دیگر جابه جا كنید، استفاده نمایید.

تفریح و سرگرمی مضاعف

شیردهی همزمان به دوقلوها نیز عملاً امكان‌پذیر است! من شخصاً هرگز چنین تجربه‌ای نداشته‌ام؛ اما بعضی مادران قهرمان، دوقلو و حتی سه قلوها را شیر داده‌اند. در صورت داشتن دوقلو، می‌توانید هر نوزاد را مستقل از دیگری و به نوبت و یا بخصوص در روزهای اولیه پس از تولد نوزادان تمام مدت به مكیدن مشغولند، هر دو نوزاد را با هم شیر دهید (مسلماً برای دوقلوها و نه سه قلوها!) برای در آغوش گرفتن، به مدل خربزه‌ای، روش هر نوزاد روی یك پستان را بیاموزید. مادری كه این مهم را انجام داده بود، می‌گفت كه در این روش، رعایت برنامه لازم و ضروری است. این مادر با بیدار شدن یكی از نوزادان برای شیر خوردن، نوزاد دیگر را نیز بیدار و بدین ترتیب خواب هر دو نوزاد و نیز استراحت دادن به پستانها در فاصله دو دوره شیردهی و نیز خواب خود را تضمین می‌نمود.
منبع مقاله :
كندی، میشل؛ (1389)، تغذیه كودك، زهرا جعفری، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول.